Ślizień Michał Adam h. własnego Świat (1691—1760), podkoniuszy litewski.
Ur. 2 VI w Bienicy w pow. oszmiańskim, był wnukiem Aleksandra Kazimierza (zob.), najstarszym synem Stefana Jana (zob.) i Zofii Hanny z Kociełłów, córki Adama Jerzego, wojskiego starodubowskiego, i zapewne jego pierwszej żony, Klary z Osińskich. Miał siostrę Różę 1 v. Wołodkowiczową, 2 v. Iwanowską i siostrę przyrodnią Ewę Teresę.
Już 30 VIII 1703 ojciec scedował Ś-owi starostwa krewskie i wiszniewskie (pow. oszmiański) za konsensem króla Augusta II z 20 I 1702. Po śmierci ojca (2 IV 1707) wyjechał Ś. do Prus (Królewca i Piławy) dla nauki «języka niemieckiego i ekzercycjów wojennych». W r. 1709 wrócił na Litwę. Wzorem ojca utrzymywał związki z byłymi przywódcami republikantów lit.; w r. 1710 został adiutantem hetmana w. lit. Ludwika Pocieja. Na Walną Radę Warszawską t.r. posłował z pow. słonimskiego. W r. 1711 został oberszterlejtnantem, a następnie pułkownikiem w regimencie konnym (zapewne autoramentu cudzoziemskiego) szefostwa swojego krewnego Michała Kazimierza Kociełła (zob.). Na początku r. 1713 poróżnił się z chorążycem grodzieńskim, płk. Józefem Kierdejem, a 13 I t.r., w noc poprzedzającą ich zaplanowany pojedynek, został przez niego zaatakowany podczas snu w swej kwaterze w Wilnie. Zastrzelił go w obronie własnej i uciekł do Prus, najpierw do Tylży, potem do Królewca. Powróciwszy do Wilna, zrezygnował ze służby wojskowej, by nie odpowiadać przed sądem wojskowym. Przy mediacji m.in. hetmana w. lit. Pocieja, woj. wileńskiego Kazimierza Jana Sapiehy i woj. mińskiego Krzysztofa Zenowicza zawarł ugodę z matką zabitego Katarzyną 1.v. Kierdejową, 2.v. Kryszpinową Kirszensztejnową, 3.v. Ogińską, godząc się na 40 tys. zł zadośćuczynienia dla niej. Sprzedał w tym celu majętność Białorucz w woj. mścisławskim, a ugodę potwierdził 7 V 1714 Tryb. Główny Lit. Ś. przyjął karę roku i sześciu tygodni wieży i od poł. maja t.r. «przez czas niemały w zamku wileńskim siedział»; odsiadywanie wyroku zakończył przed terminem, wypłaciwszy Ogińskiej 4 tys. zł. Mimo tych perypetii został wybrany 5 II 1714 na sejmiku gromnicznym słonimskim na deputata do Tryb. Głównego Lit. Powtórnie reprezentował pow. słonimski jako deputat do Trybunału w r. 1719 (wybrany 6 II t.r.).
W r. 1720 wrócił Ś. do służby wojskowej, do autoramentu narodowego. Ponownie obrano go deputatem słonimskim 8 II 1723. Przy poparciu Pocieja został posłem z pow. słonimskiego na sejm 1728 r., który ostatecznie nie odbył się z powodu choroby Augusta II. Ponownie posłował z tego powiatu na sejmy 1729 r. i 1730 r. W konflikcie między Radziwiłłami nieświeskimi a Sapiehami i Ogińskimi o dobra neuburskie w l. 1730—2 opowiadał się po stronie Radziwiłłów. Zapewne dlatego oddział zwolenników sapieżyńskich, wracający pod koniec października 1731 ze zbrojnego najazdu dóbr słuckich, poczynił znaczne szkody w należącym do Ś-a Krasnymstawie. Chociaż Ś. na sejmiku gromnicznym słonimskim w lutym 1732 początkowo popierał wybór kandydata Radziwiłłów na marszałka sejmiku, jednak nieoczekiwanie wraz z grupą szlachty wyszedł z protestacją. Podejrzewano, że działał w interesie star. mereckiego Antoniego Kazimierza Sapiehy. Zabiegał wtedy o wybór na posła na sejm t.r., lecz zrezygnował z tych starań i został marszałkiem sejmiku przedsejmowego 11 VIII 1732.
Gdy po śmierci obu hetmanów lit. dawny przywódca republikantów Michał Serwacy Wiśniowiecki został generalnym regimentarzem lit., Ś. dostał w r. 1732 porucznikostwo petyhorskie znaku star. gliniańskiego Józefa Wiśniowieckiego (po jego śmierci w r. 1733 znaku star. przemyskiego Hieronima Floriana Radziwiłła). Na sejmie konwokacyjnym 1733 r., po śmierci Augusta II, reprezentował pow. słonimski. Wyznaczony do rady do boku prymasa Teodora Potockiego, podpisał konwokacyjną konfederację generalną z zastrzeżeniem praw podskarbich lit. i praw Akad. Wil. Na sejmie elekcyjnym t.r., na którym był pierwszym posłem pow. słonimskiego, oddał głos na Stanisława Leszczyńskiego. Jednak już 23 XII t.r. na sejmiku słonimskim szlachta, zastraszona przez interweniujące przeciw Leszczyńskiemu wojska rosyjskie, złożyła przysięgę na wierność Augustowi III, a Ś. został obrany posłem na sejm koronacyjny. Zmienił jednak orientację po raz drugi i 15 I 1734, razem ze szlachtą słonimską, złożył manifest przeciw wymuszonym postanowieniom sejmiku grudniowego, po czym 2 IV t.r. na sejmiku w Słonimiu został marszałkiem zawiązanej wtedy konfederacji zwolenników Leszczyńskiego. Przewodniczył następnie sejmikowi konfederackiemu słonimskiemu 24 V. Władzę Augusta III uznał w r. 1735 i na egzulanckim sejmiku smoleńskim w Wilnie obrano go posłem na zwycz. sejm pacyfikacyjny t.r., który jednak został zerwany. Wybrany na posła na sejmiku przedsejmowym słonimskim, po rezygnacji jednego z konkurentów (chorążego słonimskiego Ignacego Wołka Łaniewskiego), na nadzwycz. sejmie pacyfikacyjnym 1736 r. (jedynym, który «doszedł» w czasach Augusta III) wyznaczony został do deputacji do układania konstytucji. Po tym sejmie otrzymał 24 VII t.r. urząd podkoniuszego lit.
Na sejmie 1738 r. reprezentował Ś. pow. słonimski, równocześnie jednak, niezgodnie z obowiązującym prawem, był posłem od wojska lit.; w tym charakterze miał 21 X t.r. audiencję u króla. Jednak, jak sam wspominał, dzięki sympatii izby poselskiej i poparciu hetmanów lit. nie spotykał się ze sprzeciwem wobec pełnienia obu mandatów. Podczas obrad sejmowych popierał aukcję wojska. Na deputackich sejmikach gromnicznych słonimskich w l. 1736 i 1738 działał w interesie Radziwiłłów, ale w r. 1739 nie udało mu się już przeszkodzić elekcji deputatów z przeciwnej fakcji. Na sejm 1740 r. posłował z Inflant i koordynował działania tych posłów lit., którzy w interesie Radziwiłłów przeciwdziałali próbom powołania sądów sejmowych dla spraw związanych z dobrami neuburskimi oraz radziwiłłowską sukcesją po Sobieskich. W r. 1741 Sapiehowie uważali go za tego spośród kandydatów radziwiłłowskich, którego można dopuścić do wyboru na deputata na sejmiku gromnicznym słonimskim, a Radziwiłłowie popierali go na urząd referendarza lit., co jednak upadło wobec sprzeciwu kanclerza lit. Jana Fryderyka Sapiehy. W l.n. kanclerz jeszcze kilkakrotnie uniemożliwił Ś-owi uzyskanie wyższego urzędu, m.in. w r. 1744, gdy August III obiecał już kaszt. wileńskiemu Michałowi Kazimierzowi Radziwiłłowi kaszt. nowogródzką dla Ś-a. Na sejmie grodzieńskim 1744 r. ponownie był Ś. posłem z Inflant; 20 X t.r. wszedł do litewskiej delegacji do ułożenia projektu aukcji wojska. T.r. został pułkownikiem husarskim znaku buławy polnej lit. nowego hetmana polnego lit. Michała Massalskiego. W gronie oficerów wojska lit. uczestniczył w październiku 1745 w Wiśniowcu w pogrzebie Wiśniowieckiego i podczas uroczystości żałobnych rzucał buławę. Współpracując z Massalskim, zwolennikiem «Familii», miał dopilnować na sejmiku gromnicznym słonimskim 1746 r. wyboru deputatów uzgodnionych przez Czartoryskich, nieświeskich Radziwiłłów i Sapiehów. Gdy jednak przewagę uzyskali kandydaci źle widziani przez Radziwiłła (wówczas już hetmana w. lit. i woj. wileńskiego), Ś. na jego polecenie doprowadził do zerwania tego sejmiku. Na słonimskim sejmiku poselskim t.r. ustąpił z konkurencji o poselstwo na korzyść łowczego lit. Michała Antoniego Sapiehy i Łaniewskiego.
W l. 1745—7 nadal ubiegał się Ś. u hetmana Radziwiłła o poparcie do «wyższego dygnitarstwa stopnia». Był dyrektorem sejmiku poselskiego w Słonimiu w r. 1748. W r. 1750 uczestniczył w uzgodnieniach między Radziwiłłami a «Familią», dotyczących wyborów deputatów trybunalskich. Na sejmie grodzieńskim 1752 r. reprezentował pow. słonimski; został deputatem do układania konstytucji. W l.n. starał się o poparcie zarówno Radziwiłła, jak i Massalskiego w zabiegach o kasztelanię najpierw mścisławską, potem połocką, a ostatecznie nowogródzką, po spodziewanej śmierci Daniela Szyszki; miał nawet obietnicę nadania od marszałka nadw. kor. Jerzego Mniszcha. Ostatecznie jednak kaszt. nowogródzką otrzymał popierany przez Rosję kaszt. brzeski lit. Jan Chreptowicz. W marcu 1756 w Słonimiu uczestniczył Ś. wraz z synami, Stefanem Ignacym (zob.) i Józefem Gabrielem, w karnawale u podkanclerzego lit. M. A. Sapiehy, gdzie zebrali się na naradę zwolennicy «Familii». Na sejmiku poselskim w Słonimiu, w sierpniu 1756, przekonał szlachtę do przyjęcia w instrukcji poselskiej propozycji, by w przypadku zerwania sejmu była powołana walna rada, a nie, jak początkowo zamierzano napisać, sejm konny. W tej instrukcji szlachta słonimska postulowała elekcję vivente rege królewskiego syna. W l. 1757—8 informował Ś. szczegółowo Radziwiłła o ruchach wojsk rosyjskich na Żmudzi i czynionych przez nie szkodach. Na sejmiku gromnicznym słonimskim w r. 1758 protestował razem ze zwolennikami «Familii» przeciw wyborowi na deputata sędziego grodzkiego słonimskiego Kazimierza Rostockiego, a winą za rozłam na sejmiku obarczał marszałka słonimskiego Kazimierza Wołłowicza. Protestu nie wycofał mimo presji Radziwiłła, być może rozczarowany fiaskiem swych starań o kaszt. mińską. Wszedł następnie do komisji polsko-rosyjskiej, powołanej dla rozpatrzenia i rekompensaty szkód poczynionych w Rzpltej przez wojska rosyjskie; komisja rozpoczęła pracę 22 VI 1758 w Grodnie. W r.n. znów zabiegał u Radziwiłła o rekomendację do Mniszcha do możliwych wolnych wakansów na Litwie.
Wzorem przodków Ś. zbierał i spisywał zaczerpnięte z różnych źródeł kopie dokumentów, listów i mów (z l. 1688—1758) oraz poezje, epitafia i spisy urzędników. Część z nich, z l. 1693—1726, pochodzi z sylwy podkomorzego warszawskiego Piotra Franciszka Łoskiego i do zbioru Ś-a została dołączona później. Na trzech ostatnich stronach księgi Ś. zawarł swój Pamiętnik, obejmujący informacje z l. 1691—1752 (Nacyjanal’na Bibliateka Belarusi w Mińsku, rkp. 091/4023k).
Ś. posiadał dobra Kostyki i Kościeniewicze (pow. oszmiański), Dziewiątkowicze (drugą ich część odkupił od Giedroyciów w r. 1752) i Krasnystaw (pow. słonimski). Dn. 10 III 1719 Kociełł odstąpił mu Połonkę (pow. wołkowyski), drugą jej część Ś. kupił 6 VII 1754 od cześnikowicza warszawskiego Jana Młockiego za 53 tys. zł. W r. 1740 nabył od stolnikowicza smoleńskiego Ignacego Anferowicza za 21 tys. zł dobra Jerechy (pow. oszmiański). Po ojcu trzymał dzierżawę Olesiewicze, które 7 V 1745 zapisał synowi Józefowi. Miał dwór na Łukiszkach pod Wilnem, a w Słonimiu kupił plac przy ul. Skorobowskiej, i tam również wybudował dwór. Z żoną ufundował 8 VII 1729 szpital przy cerkwi w Dziewiątkowiczach. W r. 1750 ze starszym synem Stefanem Ignacym zapisał bernardynom słonimskim 10 tys. zł na kaplicę grobową «Śliźniowską». Zmarł przed 25 VI 1760 (u T. Żychlińskiego błędnie 11 XI 1760).
Ś. od 23 IX 1714 był żonaty z Eleonorą z Chłusowiczów (Chłusiewiczów) (zm. 21 XI 1753 w Dziewiątkowiczach), córką chorążego wołkowyskiego, później woj. mścisławskiego, Kazimierza Leona i Marianny z Puzynów, sędzianki ziemskiej upickiej. Żona wniosła mu 40 tys. zł, a Ś. zapisał jej 75 tys. zł na Dziewiątkowiczach i Krasnymstawie; ostatecznie zapis obniżono do 10 tys. zł. W małżeństwie tym miał Ś. trzech synów: Stefana Ignacego, Tadeusza Onufrego, kanonika wileńskiego, i Józefa Gabriela (zm. 1760), chorążego husarskiego, oraz trzy córki: Krystynę (ok. 1717 — 1739), zamężną za horodniczym brzeskim Wojciechem Grabowskim, Zofię, poślubioną w r. 1753 Janowi Domosławskiemu, płk. artylerii, potem gen. lejtnantowi wojsk lit., i Teresę, żonę wojskiego słonimskiego Aleksandra Mikulskiego. Wnuczką Ś-a była Tekla, zamężna za Rafałem Śliźniem (zm. 1817, zob.).
Deputaci lit.; Niesiecki, VIII; Słown. Geogr. (Dziewiątkowicze, Połonka); Urzędnicy, XI; Żychliński, IV 300; — Aniščanka J., Inkaraparacyja. Litouskaja prabincyja u padzelah Rečy Pacpalitaj, Minsk 2003; Matsuk A., Barac’ba mahnackich hrupovak u VKL (1717—1763 hh.), Мinsk 2010; tenże, Pasly ad paviatovych sojmikau VKL na sojm Reči Paspalitaj 1756 h., w: Ukraїna kriz viki. Zbirnik naukovych prac na pošanu akademika NAN Ukraїny profesora Valerija Smolija, Kyїv 2010 s. 624—39; tenże, Pasol’skija sojmiki Slonimskaha paveta u panavannie Augusta III, w: Da svajoj historii. Sjarednevečča i Ranni Novy čas, zbornik navukovych artikulau, prisvečanych pamjati Paula Loiki, Smalensk 2013 s. 104—18; tenże, Pazicyja mahnatau i šljahty VKL u pačatku beskaraleuja 1733 h., „Belaruski histaryčny časopis” 2011 nr 7 s. 10; tenże, Vojska jak instrument ustaljavannja ulady u VKL u 1733—1735 h., „Belaruski histaryčny ahljad” T. 15: 2008 z. 1—2 (28—29) s. 329—64; Konopczyński W., Sejm grodzieński 1752 roku, Lw. 1912; Palkij H., Sejmy 1736 i 1738 roku, Kr. 2000; Skibiński M., Europa a Polska w dobie wojny o sukcesję austriacką, Kr. 1912 II; Szwaciński T., Protekcja rosyjska udzielana przedstawicielom szlachty litewskiej u progu wojny siedmioletniej, postawienie problemu, „Kwart. Hist.” 2011 nr 1 s. 47—83; Wićko D., Silva rerum z XVIII wieku z pamiętnikiem Michała Adama Śliźnia (1691—1752). Ze zbiorów Biblioteki Narodowej Białorusi w Mińsku, „Zap. Hist.” 2010 z. 3 s. 99—110; Zielińska Z., Walka „Familii” o reformę Rzeczypospolitej, 1743—1752, W. 1983; — Teka Podoskiego, III 305, IV 406; Vol. leg., VI 592, 611; — „Kur. Pol.” 1756 nr 138; — AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. IV nr 525 k. 11—12, nr 527 k. 26, nr 878 k. 155, Dz. V nr 9900 cz. 4 k. 147—8, nr 11650 k. 36, nr 14567 (listy Ś-a do Radziwiłłów); B. Czart.: rkp. 2250 s. 209, rkp. 3836 s. 95, 137; B. Narod.: nr 4943 k. 62, 64; Lietuvos mokslų akademijos biblioteka w Wil.: F. 17 B. 3 k. 269, B. 153 k. 42—5, F. 139 B. 1776 k. 6—6v, B. 2724 cz. 2 k. 91, B. 4050 k. 4, B. 4087 k. 348v, B. 4247 (listy Ś-a do A. K. Sapiehy), B. 4304 k. 23v, B. 4866 k. 26v; Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil.: F. 1135 op. 14 B. 3 k. 115, Senieji Aktai, nr 59 k. 239—42v, 243—4, 347—50v, 1273—6v, 1277—8, nr 61 k. 416—19, 422—3v, nr 97 k. 378—9v, nr 104 k. 419—20v, 497—500v, nr 105 k. 77—8, nr 119 k. 95—6v, 103—4v; Nacyjanal’na Bibliateka Belarusi w Mińsku: rkp. 091/4023 (Silva rerum M. A. Śliźnia); Nacyjanal’ny histaryčny archiŭ Belarusi w Grodnie: F. 1663 (Arch. Śliźniów) op. 1 nr 8 k. 1—16, nr 77 k. 1—2, nr 369 k. 3—5, 7—10, 14—15, nr 2095 k. 1, nr 3985 k. 1—24, nr 4719 k. 1—1v, 3—6; Nacyjanal’ny histaryčny archiŭ Belarusi w Mińsku: mf. 18 nr 169 k. 615 (Metryka Lit.), F. 1730 op. 1 nr 18 k. 703—4v, F. 1737 op. 1 nr 28 k. 869v, nr 30 k. 558—8v, 1120—1v, nr 31 k. 88—91v, 714—17v, 733—6v, 769—780v, nr 33 k. 365—8v, 653—4, nr 37 k. 270—5, nr 39 k. 116—16v, 117—21, nr 41 k. 401—8v, 409—10v, nr 42 k. 144—5v; Rossijskaja nacional’naja biblioteka w Pet.: Avtografy Dubrovskogo, nr 127 k. 207—11.
Andrei Matsuk